groente verbouwen op schone grond

Is het verbouwen van groenten in uw moestuin of op een terrein in de stad veilig? Is de grond schoon? Is er gevaar voor de gezondheid? De gemeente Dordrecht geeft antwoord op deze en andere vragen.

Kan ik overal in Dordrecht een moestuin houden?
Op het merendeel van de Dordtse bodem is de grond schoon of zo goed als schoon, maar er zijn gebieden waar het is af te raden. In het Centrum (en de rondom gelegen 19de eeuwse schil), Oud Krispijn, Oud Dubbeldam, de Staart, Wielhovenstraat en omgeving en in Louter Bloemen is af te raden groenten en fruit te verbouwen. Er zijn wel diverse locaties binnen de ‘verontreinigde’ stadswijken waarvan de bodem niet is verontreinigd of inmiddels is gesaneerd door het aanbrengen van schone grond. Op deze locaties is dus wel stadslandbouw mogelijk.

Hoe zijn deze gebieden verontreinigd geraakt?
Jarenlang heeft de mens de bodem gebruikt en hebben mensen in de bodem puin, sintels en divers afval aangebracht. Hierdoor is de bodem in de loop van decennia of eeuwen verontreinigd geraakt. Daarnaast stonden op sommige locaties vroeger bedrijven die de bodem plaatselijk hebben verontreinigd. Veel van deze locaties bevinden zich in de hierboven genoemde verontreinigde wijken. 

Waarom is het af te raden in bovenstaande gebieden te verbouwen?
Bij normaal gebruik als (sier)tuin levert de aanwezige verontreiniging geen probleem op in bovengenoemde gebieden (het Centrum (en de rondom gelegen 19de eeuwse schil), Oud Krispijn, Oud Dubbeldam, de Staart, Wielhovenstraat en omgeving en in Louter Bloemen). Het is af te raden de tuin als volkstuin of voor stadslandbouw te gebruiken. Er bestaat een kans op gezondheidsrisico’s als u te vaak groenten van deze sterk verontreinigde grond zou eten. Vaak betekent dat een gezin bijvoorbeeld per jaar 100 % blad- en 50% knolgewassen uit eigen tuin eet. Zie ook de vragen 'Is een kleine moestuin af te raden?' en 'Is een grote moestuin af te raden?'. 

Is een kleine moestuin af te raden?
Bij kleine moestuinen is een verwaarloosbaar gezondheidsrisico te verwachten. Bij het beoordelen van gezondheidsrisico’s maken deskundigen onderscheid tussen grote en kleine moestuinen. Bij een oppervlakte van 100 tot 200 vierkante meter spreekt men van een kleine moestuin. Daarbij gaan de berekeningen ervan uit dat een huishouden niet meer dan 50% bladgroente en niet meer dan 25% knolgewassen van de totale groenteconsumptie in een jaar uit eigen tuin eet. 

Is een grote moestuin af te raden?
Ja. Vanaf een tuinoppervlak van 200 vierkante meter of meer spreekt men van een grote moestuin. Uit een grote moestuin kan een gezin per jaar 100% blad- en 50% knolgewassen uit eigen tuin eten. In de Dordtse binnenstad komen zulke grote moestuinen niet voor, voor zover bekend. Het is dan ook niet te verwachten dat er veel Dordtenaren zijn die voor de helft van hun jaarlijkse groenteconsumptie op een binnenstedelijke moestuin zijn aangewezen. Grote tuinen komen wel voor in de volkstuincomplexen, maar deze liggen in de naoorlogse delen van de stad met schone tot licht verontreinigde grond. 

Waar kan ik wel groenten en fruit verbouwen?
In een groot gedeelte van het grondgebied van de gemeente Dordrecht is de bodem schoon genoeg voor stadslandbouw, zoals bijvoorbeeld Crabbehof, Sterrenburg en grote gedeelten van Stadspolders, Krispijn en Dubbeldam. Verder zijn er diverse locaties binnen de ‘verontreinigde’ stadswijken waarvan de bodem niet is verontreinigd of inmiddels is gesaneerd door het aanbrengen van schone grond. Ook op deze locaties is dus stadslandbouw mogelijk.

Wat kan ik doen als ik in de binnenstad woon en toch wil verbouwen?
Woont u in de binnenstad? Als u toch het zekere voor het onzekere wil nemen, kunt u groenten telen in bakken met schone teelaarde. Dan is er geen contact met de verontreinigde bodem. U kunt ook een extra laag teelaarde aanbrengen in uw tuin. Daarnaast is het altijd aan te raden de groenten goed te wassen om aanhangende grond te verwijderen. Als u de groenten goed wast, verwijdert u ook eventuele vanuit de lucht verontreinigende stoffen die op de gewassen terecht gekomen zijn. 

Is bij stadslandbouw op braakliggende terreinen ook risico?
Sinds kort worden in de stad steeds meer initiatieven ontplooid om braakliggend terrein (tijdelijk) in te richten als buurtmoestuin, de zogenaamde stadslandbouw. Hierbij kan sprake zijn van een oppervlakte van meer dan 100 m2. Als deze gebieden liggen in vooroorlogse wijken liggen (op de oudstedelijke ophooglaag) kan er sprake zijn van een gezondheidsrisico wanneer de gewassen van deze bodem worden geconsumeerd. De kans is namelijk groot dat de bodem sterk verontreinigd is. 

Maar omdat bij dit soort buurtinitiatieven vaak gezamenlijk wordt geteeld en ook wordt geconsumeerd, kan de groenteconsumptie per huishouden en hiermee het gezondheidsrisico beperkt zijn.

Hoe weet ik zeker of het veilig is?
Als u ondanks de nuanceringen hierboven genoemd, zeker wil zijn van de juiste kwaliteit van de bodem en de geschiktheid voor een moestuin, kunt u een bodemonderzoek laten doen. Afhankelijk van de uitslag van dit onderzoek kunt u ervoor kiezen een extra laag schone teelaarde aan te brengen over de moestuin. Bij de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid kunt u informatie krijgen over de juiste aanpak. 

Initiatieven zoals geveltuintjes en perkjes langs openbare groenstroken zijn een kleiner oppervlak en daarom vergelijkbaar met het telen van groenten in de eigen tuin. Dus? Ook hier is het aan te raden een extra laag teelaarde aan te brengen.

Ik heb een moestuin in de binnenstad en ik eet ervan, loop ik gevaar?
Wanneer bewoners van de binnenstad uit eigen tuin eten is er strikt genomen geen sprake van een moestuin, omdat een binnentuin in de meeste gevallen kleiner is dan 100 m2. Eten uit eigen tuin is dan geen probleem en levert geen gezondheidsrisico op. 

Kan ik zelf opzoeken of een gebied verontreinigd is?
Globaal wel. Met de bodemkwaliteitskaart van de regio Zuid-Holland Zuid kunt u de situatie van de bodem van een wijk inschatten. De kaart geeft echter geen detailinformatie over de kwaliteit van de grond op een specifiek adres. 

Hoe kan ik een bodemonderzoek laten doen?
Om zeker te weten wat de kwaliteit van de bodem op een specifieke plek, kunt u een bodemonderzoek laten doen. Dat kan via Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid, telefoonnummer 078-770 85 85. Het bureau Wettelijke Taken Ondergrond kan in het bodemarchief kijken of er al een bodemonderzoek is uitgevoerd op het aangegeven adres.

Met de resultaten van het bodemonderzoek kan de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ) bepalen of mogelijk sprake is van een gezondheidsrisico. De omgevingsdienst voert zelf geen bodemonderzoek uit voor particulieren. U kunt zelf een erkend milieuadviesbureau inhuren, die het onderzoek kan uitvoeren. De omgevingsdienst kan hierin adviseren.

Hoe werkt de opname van verontreiniging door gewassen?
Verschillende gewassen nemen verontreinigingen uit de bodem op verschillende wijze op. Er zijn grote verschillen. Grof gezegd komt het er op neer dat blad- en wortelgewassen meer stoffen uit de grond opnemen dan fruit en noten, die aan struiken of bomen hangen. Hoe verder van de grond en hoe langer de weg tussen bodem en het eetbare deel van het gewas, hoe kleiner de kans op verhoogde aanwezigheid van verontreinigingen.

Welke stof in verontreinigde grond levert vooral gezondheidsrisico op?
Lood is met name de stof die in binnensteden in de bodem wordt aangetroffen en voor mogelijke risico’s voor de mens kan zorgen. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat de hoeveelheid lood die door aardappels en groenten wordt opgenomen, aanzienlijk minder is dan eerder werd aangenomen. Aardappels nemen vrijwel geen lood op, bladgroenten een beetje, maar ook heel weinig. 

Ik woon in de binnenstad en mijn kinderen spelen in de tuin. Lopen zij gevaar?
Jonge kinderen spelen vaak op de grond en steken hun handjes vaak in de mond. Door dit hand-mondgedrag kunnen zij verontreinigde grond en ander vuil binnenkrijgen. Dit kan een gezondheidsrisico vormen. Woont u in de binnenstad, ga hier met gezond verstand mee om. Om risico’s uit te sluiten kunt u kinderen laten spelen in een aparte zandbak met schoon speelzand. Om contact met verontreinigde grond te voorkomen kunt u de grond ook afdekken met bestrating, gras zaaien, struiken planten of een laag schone teelaarde in de tuin aanbrengen. 

Levert spelen in de parken voor kinderen gezondheidsrisico op?
Wanneer kinderen zonder toezicht spelen in binnenstedelijke parken, zijn zij meestal de kleuterleeftijd ontgroeid en zal een gezondheidsrisico door grondinname via de mond te verwaarlozen zijn.

Bron: www.dordtduurzaam.nl